مقاومت اسلامی عشایر خوزستان علیه تجاوز انگلیس در جنگ جهانی اول
نویسنده: حجت الإسلام والمسلمین محسن حیدری
پیام های فرهنگی- سیاسی
مهاجرت مجاهدان خوزستانی
این خاطرات نشان دهنده اخلاص، شجاعت، احساس
مسئولیت و آینده نگری آن جماعت مهاجر؛ و تأثیر آن افشاگری ها بر شناخت هر چه بیشتر
مسلمانان دیگر شهرها نسبت به ماهیت دولت استعمارگر انگلیس؛ و از همه مهم تر حسّ
وفاداری و وابستگی شدید عشایر عرب ایران به میهن و وطنشان ایران است.
یقیناً آن حرکت های افشاگرانه نقش بسزایی در ایجاد زمینه های مناسب جهت نهضت های
اسلامی ضداستعماری که در سال های بعد از آن جریان در کشور ما اتفاق افتاد، داشته
است.
مهاجرت تاریخی مجاهدان خوزستانی به استان های دیگر و مطرح کردن صادقانه و آگاهانه
مقاومت اسلامی عشایر خوزستانی در مقابل استعمار انگلیس از یک سو و لبیک گویی
غیرتمندانه و از سرآگاهی علماء و مردم اصفهان، چهارمحال و بختیاری و عشایر قشقایی
فارس برای یاری رساندن به هم وطنان خوزستانی خویش یکی از مظاهر بارز تجلی وفاق ملی
بین اقوام و عشایر مختلف ایرانی در تاریخ معاصر است.
یقیناً وفاق ملی اقوام ایرانی همواره یکی از سنگرهای خلل ناپذیر ملت ایران در
برابر توطئه های استعماری اجانب بوده و هست. لذا باید این بعد اسلامی و ملی نهضت
های اسلامی با تمام زوایا و جزئیات به عنوان تاریخ زنده و پویای ملت مسلمان ایران
تشریح و تحلیل گردد تا نسل های جدید با بهره گیری از آن غیرت اسلامی با روحیه وفاق
ملی، رسالت تاریخی خود را در زمینه مقابله با اجانب نابکار ایفا نمایند.
نقش عشایر خوزستان در انقلاب اسلامی ایران
آنچه گذشت، گوشه ای از مبارزات عشایر خوزستان
علیه استعمار متجاوز انگلیس و سپس علیه دستگاه رضاخان دست نشانده انگلیس بود. آن
روحیه انقلابی و آن مبارزات در زمان پهلوی دوم هم تداوم یافت. اشخاص مبارز و متعهد
سرسختانه در برابر ددمنشی های رژیم پهلوی ایستادگی کردند، زجر و شکنجه های زندان
های ساواک را در راه آرمان های اسلامی و الهی خود تحمل نمودند و مرارت های تبعید
را به جان خریدند. برخی از آنان تا پای دار پایداری کردند و شربت شهادت نوشیدند.
از جمله شهدای آن مرحله می توان از حجت الاسلام شهید سیدعبدالحسین موسوی فرزند
مرحوم سیدعرب و شهید محیی الدین آل ناصر نام برد.
و بالاخره هنگامی که ملت مسلمان ایران به رهبری آیت الله العظمی امام خمینی ( قدس
سره الشریف )، به طور یکپارچه و توفنده در برابر رژیم خونخوار پهلوی در سال
های1356 و 1357ش ایستاد، عشایر مؤمن و متعهد خوزستانی نیز همانند دیگر اقشار ملت
اسلامی در راهپیمایی های سراسری و اعتصابات عمومی شرکت و دین خود را نسبت به اسلام
و امام ایفا نمودند. شعور مکتبی و احساسات پاک و جوشیده از منبع زلال دین آنان را
از شعارهای انقلابی که در طول نهضت مقدس انقلاب اسلامی سر داده اند می توان درک
نمود. از شعارهای آنان فرازهای ذیل می باشد:
1. «بالدم، بالروح نفدیک یا امام»(7)
2. «الدین دین الجعفریّه *** او ما نرید الپهلویّه»(8)
3. «ثورتنا ثوره اسلامیّه *** لا شرقیة او لا غربیّه»(9)
4. «الشاه المسودن اشماله *** اشعامل ابمیدان جاله»(10)
5. «یا خمینی احنه اجنودک *** والزّود العدنا من زودک»(11)
نکته دیگر این که نقش عشایر مسلمان عرب خوزستانی در انقلاب اسلامی، به شرکت فعال
در تظاهرات و اعتصابات عمومی خلاصه نمی شد. بلکه آنها در همه ابعاد سیاسی، فرهنگی
و اجتماعی، حتی نظامی و تشکیلات انقلابی نقش بارز و جدی داشتند. مثلاً برخی از
مؤسسین گروه های اسلامی انقلابی معتقد به خط امام خمینی(ره) ازقبیل موحدین و
منصورون از فرزندان غیور عشایر بودند. برخی از مؤسسین عرب گروه موحدین که از اهل
علم و طلاب علوم دینی(12) هم بودند، در عملیات نظامی ترور «پل گریم» مدیر آمریکایی
شرکت نفت، نقش اصلی را داشتند. نامبرده مانع اصلی شکل گیری اعتصابات سراسری نفت
بود، ولی با ترور او هیمنه آمریکا و رژیم وابسته اش، در خوزستان شکسته شد و
کارکنان شریف نفت دست به اعتصاب عمومی زدند. همین اعتصاب نفت بود که پیشرفت حوادث،
عقب نشینی رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران را تسریع کرد.
سرانجام، انقلاب شکوهمند اسلامی ایران در 22بهمن1357 به ساحل پیروزی رسید و عشایر
غیور خوزستان، همراه و همگام با دیگر اقشار ملت مسلمان و سرفراز ایران، شهد پیروزی
را در کام خود یافتند.
نقش عشایر خوزستان در دفاع مقدس در مقابل جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
نمونه اعلی و بارز روحیه بیگانه ستیزی و مبارزه
با متجاوزان که در بین اقشار غیور عشایر عرب خوزستان وجود دارد، در جریان جنگ
تحمیلی هشت ساله عراق با ایران اسلامی تجلی پیدا کرد.
آتش این جنگ خانمانسوز به دستور آمریکا و در راستای منافع استکبار جهانی و
صهیونیزم بین الملل به دست حزب عفلقی بعث عراق، به منظور از بین بردن نظام نوپای
جمهوری اسلامی ایران و تجزیه این میهن مقدس برافروخته شد، و هیزم آن توسط کشورهای
مرتجع منطقه تهیه گردید.
یکی از شعارهای بارز رژیم بعث عراق در تجاوز به ایران، مسئله به اصطلاح رهایی مردم
عرب خوزستان بود.
اما مردم شریف این سامان و عشایر غیور، با وجود قدرت نمایی کم نظیری که بعثیان
نشان داده و علی رغم عدم آمادگی ارتش ایران برای دفع تجاوزات در روزهای اول جنگ،
نه تنها فریب شعارهای توخالی آن متجاوزان را نخوردند، بلکه آن عشایر سلحشور، به
ویژه جوانان متدین و آگاه، دوشادوش دیگر جوانان ایران در سنگرهای شرف و جهاد به
مقاومت ایستادند و خون دادند؛ اما هرگز با خیانت، خود را آلوده نساختند. بسیاری از
آنها شهید و مفقودالاثر و مجروح و اسیر شدند.
در همان روزهای اول جنگ تحمیلی که این حقیقت برای خود متجاوزان آفتابی شد که اعراب
خوزستان هرگز به کشور خود خیانت نمی کنند، متجاوزان عمده آتش قهر و غضب و عصبانیت
خود را بر خانه و آشیانه عشایر عرب ریختند. شهرهای آنها از قبیل خرمشهر و سوسنگرد
و بستان و آبادان و اهواز و شوش(13) را یا با خاک یکسان کردند و یا خسارات سنگینی
بر آنها وارد ساختند.
اگر صدها روستای عرب نشینی که در طول جنگ تخریب شده به آن اضافه شود، آمار دهشتناک
تخریب و ویرانی مناطق عشایری برای همگان آشکار می گردد. این همه تخریب و ویرانگی،
بیانگر اوج عصبانیت دشمن از این قوم و مأیوس شدن او از این که عربئ ایرانی به کشور
خود خیانت کند، می باشد. بنابراین باید به جرأت و علناً گفت روحیه شهادت طلبی،
سلحشوری، حماسه آفرینی و اجنبی ستیزی و غیرت بی نظیری که در جوانان عرب خوزستانی
در جریان دفاع مقدس تجلی پیدا کرد، ریشه در مقاومت اسلامی عشایر در جریان جنگ
جهانی اول در مقابل اشغالگران و استعمارگران انگلیسی داشته است. مخصوصاً باید توجه
داشت بین این دو واقعه تاریخی، یعنی تجاوز انگلیسی ها در جنگ جهانی اول و تجاوز
صدامیان بعثی، 65سال بیشتر نبوده، و نسب اغلب ده ها هزار شهید و ایثارگری که در
دفاع مقدس نقش آفرینی کردند، به شهدا و مجاهدینی که حماسه مقاومت واقعه جهاد عشایر
در مقابل متجاوزان انگلیسی را آفریدند، برمی گردد.
گام های برداشته شده در راستای احیاء واقعه جهاد عشایر خوزستان
در رژیم پهلوی درباره ی مقاومت اسلامی جهاد عشایر خوزستان،
مرموزانه سکوت می شد؛ یا به عبارت دیگر تاریخ سلحشوری های عشایر عرب ایران گرفتار
«توطئه سکوت» بود. دستگاه های تبلیغاتی رژیم پهلوی از قبیل رادیو و تلویزیون و
مطبوعات، و نهادهای آموزشی در کتاب های درسی از قبیل تاریخ، از آن مقاومت و نهضت
در کنار نهضت های دیگر مثل تحریم تنباکو، نهضت مشروطیت و قیام دلیران تنگستان،
یادی نمی کردند. اهل تحقیق و تألیف در مسائل سیاسی و تاریخی هم به ندرت آن را مطرح
می ساختند. عمده منبعی که برای آن جریان مانده، نقل شفاهی مردمی است. چون کسانی که
در دوران نوجوانی و جوانی آن واقعه را درک کرده بودند، برای فرزندان و نوادگان
خویش تعریف می کردند، و به این صورت بر سر زبان ها مانده بود. برای بزرگداشت آن
واقعه هیچ جلسه و همایشی هم برگزار نشده بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حماسه
عشایر عرب خوزستان به تدریج به صورت رسمی در مجالس و محافل، مطبوعات، صدا و سیمای
محلی و در حضور شخصیت های کشوری و ملی مطرح گردید و بدین صورت این بخش از تاریخ
افتخارآفرین ایران از حالت مهجوریت و فراموشی مطلق بیرون آمد. در این راستا فعالیت
های زیر صورت گرفته است:
الف. دیدار برخی از معمرینی که واقعه را درک کرده بودند، با مسئولان ارشد نظام
جمهوری اسلامی از قبیل دیدار آنان با مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای در
اسفند سال1375 در اهواز، که از آنان تفقد به عمل آوردند. در این دیدار پرچم جهادی
سیدجابر آل بوشوکه توسط نوادگان او به محضر مقام معظم رهبری تقدیم گردید. آن حضرت
فرمودند: «این پرچم از هدایای ارزشمند رهبری است، که باید در موزه آستان قدس رضوی
نگهداری شود». طبق دستور ایشان، هم اکنون این پرچم در موزه آستان قدس رضوی نگهداری
می گردد.
ب. همچنین به دستور مقام معظم رهبری یادمان بزرگی در گلزار شهدای جهاد عشایر ساخته
شد و بنا بر این شده که آن یادمان یکی از محل های بازدید کاروان های راهیان نور
باشد.